Халық мұның әсерін 2027 жылдан бастап сезіне бастайды
ҚҚС мөлшерлемесін 16 пайызға дейін көтеру және бұрынғы жеңілдіктерді жою Қазақстандағы тұрғын үй құрылысы нарығын елеулі түрде өзгертуі мүмкін. Бұл туралы экономист Ғалым Хусаинов өз есептеулерінде келтірді7 Оның айтуынша, дәл осы сала жаңа Салық кодексі күшіне енгеннен кейін ең осал салалардың біріне айналады, деп хабарлайды Qaz365.kz.
Құжат нормалары бойынша құрылысы 2026 жылғы 1 қаңтардан басталатын барлық нысандарға толық көлемде ҚҚС салынатын болады. Экономист оның әсерінің бірден сезілмейтінін, тек 2027 жылдан бастап байқалатынын атап өтті.
«Шын мәнінде, халық мұның әсерін құрылысы 2026 жылы басталған пәтерлер мен үйлер 2027 жылы нарыққа шыққан кезде ғана сезіне бастайды», – деп түсіндіреді Хусаинов.
Ол жаңа салық жүктемесі көптеген құрылыс компанияларының қаржылық моделін өзгертетінін атап өтті. Әсіресе, қолданыстағы жеңілдіктердің арқасында жұмыс істеп жатқан шағын және орта құрылыс компанияларына қиын болады. Олар жойылған кезде шаршы метрдің құны өседі, ал маржа азаяды.
«Тұрғын үй құрылысы тек нарық қана емес. Мұнда тек бір-бірінің ғана емес, екінші сектор мен жеке сектордың арасында да бәсеке жүреді. Шығындар өсіп, сатып алу қабілеті шектеулі болған кезде, құрылыс компаниялары жобаларды қысқартады немесе шығынға ұшырайды», – дейді сарапшы.
Ол өзінің есептеулерінде нақты мысалдар келтіреді. Қазір бір шаршы метрдің бағасы 500 мың теңге десек, оның 400 мыңға жуығы өзіндік құнын төлеуге жұмсалады, сонда құрылыс салушының көретін таза пайдасы шамамен 100 мың теңгені құрайды. ҚҚС өскеннен кейін таза пайданың көлемі 32 пайызға төмендеп, 54 мың теңгеге дейін азаяды.
Сарапшының айтуынша, шағын компаниялар қысымға төтеп бере алмайды және жұмыс көлемін азайтуға мәжбүр болады, ал бұл аймақтардағы құрылыстың баяулауына, өзін бетімен салынатын құрылыстың өсуіне алып келуі мүмкін.
Хусаинов бұл жағдайға өте мұқият қарау қажет деп санайды. Ол тұрғын үйге салынатын қосымша құн салығының төмендетілген мөлшерлемесін сақтауды, құрылыс ауданына байланысты талаптарды саралауды немесе ҚҚС-ты инфрақұрылымдық алыммен ауыстыруды ұсынады.
«Бұл мәселеде халықаралық тәжірибенің алар орны ерекше. Көптеген елдерде тұрғын үй ауданына байланысты төмендетілген мөлшерлемелер бар, кейбіреулерінде мемлекеттік немесе инфрақұрылымдық алымдар қолданылады. Тұрғын үйге ҚҚС мүлдем салынбайтын елдер көп», - деп түсіндіреді экономист.
Еске сала кетейік, жаңа Салық кодексіне Президент Қасым-Жомарт Тоқаев қол қойған болатын. Құжат бойынша ҚҚС мөлшерлемесі 16 пайызға дейін өсті, бірақ бірқатар жеңілдіктер қарастырылған. Дәрі-дәрмектерге 5 пайыздық, мерзімді баспасөзге 10 пайыздық мөлшерлемемен салық салынады. Сондай-ақ, мүгедектер үшін салық жүктемесі азайтылып, есептілік жеңілдетілді, бірыңғай жер салығы алынып тасталды және өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін қосымша арқылы төлеу мүмкіндігі енгізілді.
Бұл ретте тұрғын үй құрылысы саласы жеңілдік қарастырылған бағыттар тізбесіне кірген жоқ. Хусаиновтың болжамы бойынша, дәл осы нәрсе алдағы жылдары тұрғын үй құнының өсуіне негізгі фактор болмақ.