Қазіргі уақытта екі ел стратегиялық серіктестікке айналып жатыр
Қазақстан мен Әзірбайжанның қарым-қатынасы бүгінде тек достық пен тарихи бауырластықтың символы емес, сонымен қатар Орталық Азия мен Оңтүстік Кавказ арасындағы тұрақтылық пен экономикалық серпіннің кепіліне айналып отыр. Екі ел арасындағы ынтымақтастықтың тамыры тереңде жатыр – мәдени, рухани және тарихи байланыстар уақыт сынынан өткен, деп хабарлайды Qaz365.kz.
Қазіргі уақытта екі елдің қарым-қатынасы тек достықпен шектелмей, нақты жобалар мен стратегиялық серіктестікке айналып жатыр. Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының сарапшысы Болат Әуелбаевтың айтуынша, бұл дамудың себебі – екі ел басшыларының бір-бірін түсініп, саяси шешімдер қабылдауға дайын болуы.
– Қазақстан мен Әзірбайжанды көп ғасырлық бауырластық байланыстар біріктіреді. Қазір бұл қатынас жаңа деңгейге көтерілді. Президенттер Қасым-Жомарт Тоқаев пен Ильхам Әлиевтің тұрақты диалогы арқасында біздің елдер арасындағы серіктестік барлық салада қарқынды дамып келеді, – дейді сарапшы.
Шынында да, соңғы жылдары екі мемлекет арасындағы өзара сапарлар мен жоғары деңгейдегі келіссөздер жиілеп, нақты нәтижелер беруде. Мәселен, 2022 жылы Қазақстан Президентінің Әзірбайжанға ресми сапары екі ел арасындағы стратегиялық кезеңнің бастауы болды. Ал биыл Әзірбайжан Президенті Ильхам Әлиевтің Астанаға сапары ынтымақтастықты одан әрі тереңдетті. Сапар барысында энергетика, көлік және логистика, цифрландыру, денсаулық сақтау, мәдениет және білім салалары бойынша 16 құжатқа қол қойылды.
Бұл келісімдер жай ғана дипломатиялық формалдылық емес. Сарапшылардың айтуынша, мұндай қадамдар екі елдің экономикалық құрылымдарын өзара толықтырып, аймақтық байланыстарды нығайтуға ықпал етеді.
Қазақстан мен Әзірбайжанның географиялық орналасуы да екі елді сенімді серіктеске айналдырып отыр. Оларды бөліп тұрған Каспий теңізі шын мәнінде – екі құрлықты байланыстыратын көпір. Теңіз түбін бөлу туралы 2003 жылғы үшжақты келісім (Қазақстан, Әзірбайжан және Ресей арасында) Каспий маңы өңіріндегі ынтымақтастықтың берік негізін қалады.
Болат Әуелбаевтың айтуынша, дәл осы Каспий аймағы қазір көлік және логистиканың басты арнасы іспетті.
– Каспий теңізі маңында қалыптасып жатқан жаңа көлік дәліздері екі елдің экономикалық өсімін қамтамасыз етеді. «Орта дәліз» жобасы – осының айқын дәлелі. Бұл бағыт Еуразия кеңістігіндегі ең тиімді көлік желісінің бірі болмақ, – дейді сарапшы.
Қалыптасып келе жатқан геосаяси жағдайларда Қазақстан мен Әзірбайжан жаһандық энергетикалық жеткізілім, көлік дәліздері мен логистика жүйесінде маңызды буынға айналуға тиіс. Осы тұрғыда екі мемлекет Транскаспий халықаралық көлік бағытын (ТХКБ) дамытуға мүдделі. Өйткені «Орта дәліз» немесе Транскаспий халықаралық көлік бағыты (ТХКБ) арқылы Қытайдан Еуропаға жүк тасымалдау уақыты айтарлықтай қысқарады. Бұл тек экономикалық емес, саяси тұрғыдан да маңызды бастама. Өйткені жоба Еуразияның жаңа экономикалық архитектурасын қалыптастыруға ықпал етеді.
Екі ел арасындағы мәдени және рухани байланыстар да қарқын алып келеді. Бакудің орталығында қазақтың ұлы ойшылы Абай Құнанбайұлының атымен көше аталып, ал Сумгаит қаласында Ахмет Байтұрсынұлының есімі берілген. Астанадағы Гейдар Әлиев көшесі де екі елдің достығының символына айналған.
Сарапшының пікірінше, мұндай мәдени қадамдар елдер арасындағы рухани көпірді бекіте түседі:
– Газах пен Тараз қалаларының бауырлас қалалар ретінде серіктестік орнатуы, Шуша мен Түркістан арасындағы мәдени байланыстар – халықтар арасындағы өзара түсіністік пен достықты нығайтудың нақты көрінісі, – дейді Б. Әуелбаев.
Оның айтуынша, соңғы жылдары өзара сауда мен инвестиция көлемі де өсіп келеді. Бұл үрдіске аймақтық тұрақтылық пен бейбітшілік ерекше серпін беріп отыр. Қарабақтағы жағдайдың бейбіт жолмен шешілуі және Әзірбайжанның аумақтық тұтастығының қалпына келуі – аймақтағы экономикалық интеграцияның жаңа мүмкіндіктерін ашты.
Қазақстан бұл процесте бейбітшілік пен келісім бастамаларын белсенді түрде қолдап отыр.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Алматы қаласын Әзірбайжан мен Армения арасындағы келіссөздер алаңы ретінде ұсынуы – соның дәлелі. Бұл бастама Астананың бейбітшілік орнатудағы сенімді серіктес ретіндегі рөлін күшейтеді.
Бүгінде екі елдің бірлескен күш-жігері тек өңірлік емес, жаһандық маңызға ие бастамаларды қамтып отыр. Габала қаласында өткен Түркі мемлекеттері ұйымының саммитінде Қазақстан мен Әзірбайжан «Жасыл энергетикалық дәліз» жобасын талқылады. Бұл бастама аймақтағы экологиялық және энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған.
Сондай-ақ Әзірбайжан Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестегі төрағалық қызметін табысты атқарып келеді. Сарапшының айтуынша, оның негізін қалау Қазақстан бастамасы болған.
– Бұл ұйым өңірлік қауіпсіздік пен тұрақтылықты нығайтуда маңызды рөл атқарады. Әзірбайжан осы бастаманы қолдап, жауапкершілікпен жүзеге асырып келеді, – дейді Болат Әуелбаев.
Жалпы алғанда, Қазақстан мен Әзірбайжан арасындағы ынтымақтастық тек саяси немесе экономикалық мүдделерге ғана емес, тарихи, мәдени және рухани жақындыққа сүйенеді. Екі ел арасындағы өзара құрмет пен сенім осы байланыстардың басты тірегіне айналған.
Сарапшылардың пікірінше, алдағы жылдары бұл серіктестік жаңа сапалы деңгейге көтеріледі. Өйткені екі елдің ұстанымы ортақ – бейбітшілік, тұрақтылық және өзара өркендеу. Осылайша, Қазақстан мен Әзірбайжанның достығы өткеннің мұрасы ғана емес, болашақтың берік көпірі болып қалыптасып келеді.