Жаһандық жылыну рекордтарды жаңартуда – ең ыстық 10 жылдың барлығы ағымдағы ғасырда орын алды. Қазақстан аумағы Жер шарымен салыстырғанда орташа деңгейден қарқындырақ жылынуда. Ел аумағында тек орташа жылдық ауа температурасы ғана емес, сонымен қатар төтенше табиғат құбылыстардың жиілігі де артып келеді, деп хабарлайды Qaz365.kz.
Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымның (бұдан әрі – ДМҰ) есебіне сәйкес, 1980-жылдардан бері әр онжылдық алдыңғы кез келген онжылдыққа қарағанда жылырақ болды. 2005–2024 жылдарды қамтитын соңғы жиырма жыл ең жылы кезең болды. Сонымен қатар, жаһандық ауқымда экстремалды жылы 10 жылдың барлығы осы ғасырда тіркелді. Климаттың өзгеру қарқыны, яғни жер бетіндегі ауа температурасының көтерілуі, ғаламшар бетінде біркелкі емес. Кейбір өңірлер, әсіресе орта және жоғары ендіктерде, жылынудың анағұрлым жоғары деңгейін сезінуде.
«Қазгидромет» РМК деректеріне сәйкес, Еуразия құрлығының орталығында орналасқан және мұхиттардан алшақ жатқан Қазақстан аумағы жаһандық орташа көрсеткішпен салыстырғанда жылдамырақ жылынуда.
Қазақстанның барлық өңірлерінде орташа жылдық ауа температурасының тұрақты өсуі байқалады. Республика аумағы бойынша орташа алғанда температура жыл сайын әр 10 жылда 0,36 ºС-қа өсуде. Кейбір облыстарда бұл көрсеткіш 0,26 ºС/10 жыл (Қарағанды облысы) мен 0,56 ºС/10 жыл (Батыс Қазақстан облысы) аралығында. Қыстан басқа барлық маусымда температураның өсуі статистикалық тұрғыдан маңызды.
Соңғы 48 жылда Қазақстанда жылдық жауын-шашын мөлшерінің де аздаған өсімі байқалады – әр 10 жылда 3,3 мм.
Қыста жауын-шашын мөлшері негізінен солтүстік, батыс және оңтүстік-шығыс өңірлерде артып отыр, мұндағы өсім әр 10 жылда 4–11 % құрайды. Көктемде де жауын-шашын мөлшері көбейіп келеді, әсіресе Қазақстанның батыс және солтүстік аймақтарында – 8–18 % өсім байқалады. Ал жаз мезгілінде, керісінше, жауын-шашын мөлшері елдің басым бөлігінде азайып жатыр. Батыс және оңтүстік-батыс өңірлерде бұл азаю айқын байқалады – әр 10 жылда 4–8 %-ға дейін. Күзде де жауын-шашын мөлшері азайып отыр, әсіресе батыс және оңтүстік-батыс өңірлерде – 3–11 % аралығында.
«Қазақстан аумағында климаттың өзгеруі біркелкі емес, маусымдар бойынша да әркелкі. Дегенмен, еліміздің көп бөлігінде ортақ сипат — күрт континенталды климат: жазы ыстық, қысы суық, жылдық жауын-шашын мөлшері аз, және әртүрлі маусымда орын алатын қауіпті гидрометеорологиялық құбылыстар жиі кездеседі: ыстық толқындар, қуаңшылық, шаңды дауылдар, күшті жел мен жаңбырлар, боран, тасқын мен су тапшылығы», – деді «Қазгидромет» РМК ғылыми-зерттеу орталығының директоры Тұрсын Тілләкәрім.
Қазіргі статистикалық деректер бүкіл әлемде қауіпті ауа райы мен климаттық құбылыстардан келетін залалдың артып отырғанын көрсетеді. ДМҰ-ның жаңа жан-жақты баяндамасына сәйкес, соңғы 50 жылда күн сайын орта есеппен бір төтенше жағдай тіркелген – ол метеорологиялық, климаттық немесе гидрологиялық сипаттағы табиғи апат болған.
«Қазгидромет» РМК жүргізген мониторинг деректері бойынша, Қазақстанда тек орташа жылдық температура ғана емес, сонымен қатар экстремалды табиғи құбылыстардың жиілігі де өзгеруде. Мысалы, ыстық толқындарының жалпы ұзақтығы айтарлықтай ұзарған, +30 ºС-тан жоғары күндер саны көбейген, суықтың жетіспеушілігі артқан және өте жоғары температуралы жазғы күндер саны көбейген.
«Қазақстанның географиялық орналасуы мен кең байтақ аумағын ескере отырып, республиканың түрлі өңірлеріндегі климаттық жағдайлардың өзгеруі биофизикалық жүйелерге, экономикалық қызметке және әлеуметтік салаға жағымды да, жағымсыз да әсер етуі мүмкін. Климаттық жағдайларды және олардың өзгерістерін ескеру – ықтимал салдарды болжау мен бейімделу шараларын уақтылы қабылдау, түптеп келгенде, Қазақстанның тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін қажет», – деп қорытындылады Тұрсын Тілләкәрім.
