Сарапшы NSS 2025 құжаты әлемдік тәртіптегі түбегейлі өзгерісті айқын көрсеткенін атап өтті
Шығыстанушы, халықаралық саясаттанушы Жанат Момынқұлов АҚШ-тың жаңа Ұлттық қауіпсіздік стратегиясына (NSS 2025) талдау жасап, оны соңғы кезеңдегі америкалық сыртқы саясат доктринасының ең ауқымды қайта қаралуы деп бағалады, деп хабарлайды Qaz365.kz.
Сарапшының пікірінше, жаңа құжат Вашингтонның ұзақ жылдар бойы әлемдік тұрақтылықтың «кепілі» ретіндегі рөлінен бас тартып, ұлы державаның шектеулі әрі прагматикалық мінез-құлық моделіне көшкенін ресми түрде бекітеді.
Момынқұлов NSS 2025-тің әлемдік тәртіп құрылымындағы фундаменталды трансформацияны бейнелейтінін атап өтті.
«Стратегия АҚШ-тың бүкіл әлемнің тұрақтылығы үшін жауап беретін ел ретіндегі дәстүрлі рөлінен алыстап жатқанын көрсетеді. Вашингтон енді таңдамалы, прагматикалық әрекет етеді және ішкі экономикаға айрықша басымдық береді», – деді сарапшы.
Оның айтуынша, бұл құжат америкалық саясаттың бірнеше жаңа басым бағытын айқындап береді.
«Басымдық индустриялық ұлтшылдыққа ығысты. Одақтастар өз қауіпсіздігін өзі қамтамасыз етуі тиіс. Идеологиялық компонент іс жүзінде көрінбейді деуге болады. Алдыңғы орынға салқын-қанды прагматизм шықты», – деп түсіндірді Момынқұлов.
Сарапшы стратегияның АҚШ-тың Еуропаға қатысты ұстанымын да елеулі түрде өзгертетінін атап өтті.
«Еуропа ұзақ уақыттан бері алғаш рет басты стратегиялық әріптес мәртебесінен айырылып отыр. АҚШ еуропалықтар өз қорғанысын қаржыландыруы қажет екенін ашық айтады. Бұл ЕО-ның ішкі бөлінісі мен трансатлантикалық байланыстың әлсіреу қаупін арттырады», – дейді сарапшы.
NSS 2025 құжатында Ресейге қатысты риториканың өзгеруі де байқалады.
«Ресей енді стратегияда жүйелі қарсылас ретінде көрсетілмейді. Бұл – эскалацияны төмендету және басқарылатын тұрақтылыққа көшу талпынысы. Мұндай қадам Мәскеуге дипломатиялық маневр жасауға мүмкіндік береді», – деп есептейді Момынқұлов.
Ол сондай-ақ АҚШ-тың Қытайға қатысты саясатына жасалған түзетулерге тоқталды.
«Бәсекелестік қатаң күйінде қалды, бірақ ол әскери емес, экономикалық және технологиялық деңгейге ауысып жатыр. Вашингтон қысқа мерзімді емес, ұзаққа созылатын ойынға бағыт алды», – дейді сарапшы.
Таяу Шығыс бойынша Вашингтонның көзқарасы да өзгерген.
«АҚШ толықтай реалполитик тәсіліне қайта оралды. Демократизация енді ұран емес. Вашингтон аймақта саяси моделіне қарамастан, тұрақты режимдерді қолдауға басымдық береді», – деді ол.
Момынқұловтың айтуынша, Қытаймен бәсекелестіктің күшеюі және Ресей ықпалының бір бөлігінің қайта үйлестірілуі жағдайында Орталық Азияның стратегиялық маңызы арта түседі.
«Қазақстан үшін әрі қауіптер, әрі мүмкіндіктер ашылады. Біз логистикалық хаб ретіндегі рөлімізді күшейтіп, жаһандық жеткізу тізбектерінің маңызды буынына айнала аламыз. Көпполярлы архитектурада еліміздің позициясын нығайтуға нақты мүмкіндік бар», – дейді саясаттанушы.
Сарапшы әлемдік жүйенің ықтимал сценарийлеріне де тоқталды.
«Егер АҚШ пен Ресей қатынастарын тұрақтандырса, Қытаймен бәсекелестік экономикалық сипат алады, ал Еуропа өз қорғанысын өзі қалыптастыруға көшеді. Мұндай сценарий Қазақстан үшін ең қолайлысы болмақ. Бірақ реалисттік болжам – әлемнің қатаң аймақтық блоктарға бөлінуі», – деп түсіндірді ол.
Жанат Момынқұлов қорытындысында жаңа стратегияны АҚШ-тың жаңа тарихи дәуірге өтуінің манифесті деп атады.
«АҚШ енді бүкіл әлемді алға сүйрейтін жаһандық көшбасшы болуға ниеті жоқ. Олар әр аймақ өз жауапкершілігін өзі көтеретін архитектураны қалыптастыруда. Бұл – тұрақтылығы төмен, бірақ дербестігі жоғары әлем. Қазақстан үшін басты міндет – осы жағдайда пайда болатын мүмкіндіктерді дұрыс пайдалану және тәуекелдерді азайту», – деп түйіндеді сарапшы.
