Сақтық шараларын әрбір әлеуметтік желіні тұтынушы білуге тиіс
Технологиялар дамыған сайын ақпарат алу көзі көбейді. Бұл қоғамдағы тұрақтылыққа кері әсерін тигізетін құбылыстарға да қолайлы. Соның ішінде терроризм мен экстремизмді жасырын қолдайтын топтардың белсенді пайдаланатын кеңістігі – әлеуметтік желілер. Мамандардың айтуынша, әлеуметтік желіні белсенді қолданатын жастар арасында діни радикализм мен экстремизм идеологиясының таралуы қоғам мен мемлекет үшін қауіпті, деп хабарлайды Qaz365.kz.
Экстремизмнің бірнеше формасы бар: саяси, ұлттық және діни. Еліміздің дін саласындағы мемлекеттік саясаты дінді деструктивтік мақсатта қолдануға жол бермеуге бағытталады және түрлі дін өкілдері арасында қатынастарды жетілдіруді көздейді. Алайда адам мен жаратушының арасындағы сыр іспетті діни ғұрыптарды өз мақсат-мұратына сай қолданудың орнына, оны жеке мақсаттарына жетудің құралына айналдырудың астарында зайырлы мемлекет заңдарын құрметтемеу ғана емес, мүлде теріс пиғыл жатыр. Сондықтан да заң мен құқық аясында деструктивті ағымдардың жолын кесу шараларын қолдау керек.
«Global Digital – 2024» месебіне қарағанда жаһандық деңгейде әлем тұрғындарының 66 пайызы интернетті қолданады, әлеуметтік желілердің аудиториясы күннен-күнге өсіп жатыр, қазіргі таңда тіркелген парақшалар саны 5 миллиардтан асады. Әсіресе әлеуметтік желілер жастар санасын жаулаудың, оларға ықпал етудің күшті құралына айналды.
Кез келген құбылыс секілді әлеуметтік желінің пайдасымен қатар зиянды жағы да бар, өйткені қауіпті идеологиялар, оның ішінде терроризм мен экстремистік қозғалыстар өз идеяларын осы желілер арқылы да таратады. Олар өз қатарына адам тарту, жазылушы санын көбейту, күш көрсетуге итермелеу сияқты әдіс-тәсілдер арқылы ел ішіне іріткі салудың жолын іздейді. Мысалы, Telegram желісінің негізін қалаушы Павел Дуровтың жазуынша, мұнда күн сайын терроризм мен күш көрсетуді насихаттайтын жүздеген арна бұғатталады. Аптасына миллионнан астам зиянды аккаунт, топтар, арналар мен жазбалар жойылады. Бұл басқа әлеуметтік желілерге де тән көрініс.
Осындай ірікті салдарынан қоғамымызда ұлттық тамырынан ажыраған, әдет-ғұрпымыз бен салт-дәстүрімізге қарсы шығушылар пайда болды. Бұл ұлттық тұтастығымыз үшін қауіпті деп дабыл қағады ғалымдар.
Дінтанушы ғалым, Maqsut Narikbayev University Ислам және қазақ құқығы орталығының директоры Асқар Сабдин теріс ағымдардың белгісі жөнінде былай дейді:
«Діни деструктивті ағым өкілдері діни ақпаратты өз ортасынан ғана алады. Олардың басшылары балама ақпарат жолдарының бәрін жауып тастайды. Сөйтіп ақпараттық тұрғыдан оқшауланып, өзге көзқарастарға төзбеушілікке итермелейді. Теріс ағымдарға адам тартудың әдіс-тәсілдері көп. ХХІ ғасырда ақпараттың негізгі көзі – интернет. Сондықтан біз жастарға ақпаратты тексеруді (верификация жасау) үйретуіміз керек. Ол ақпаратты кім таратты, не үшін таратты – сыни тұрғыдан қараған жөн. Ақыл таразысына салып, салмақпен байыптай білу, жан-жақты тексерудің жолы бар. Жасанды интеллектіні пайдалануға да болады, басқа да әдісі көп».
Ғалымның айтуынша, өз көзқарасын елге таңу үшін Facebook, Instagram, Tik Tok, Х желілерін, WhatsApp, Telegram мессенжерлерін мінберге айналдырғысы келетін теріс ағымдағылардың экстремистік материалдарын түстеп тануға, ажыратуға болады. Егер мәтінде немесе бейнероликте әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық немесе діни алауыздық туғызу, ұлты мен тіліне, нәсіліне байланысты адамды кемсіту, террористік іс- әрекетке шақыру, террроризмді ашық ақтау, экстремистік ұйымдардың атрибуттары мен нышандарын жариялау, төңкеріске шақыру ниеті болса – бұл экстремистік контент. Егер желі тұтынушының алдынан шыққан дүниеде осылардың бірі болса – оған сақ қарау қажет.
Сақтық шараларын әрбір әлеуметтік желіні тұтынушы білуге тиіс. Мысалы, өз парақшаңда мекенжайыңды көрсетпеу, бейтаныс адамдардың сұрағына жауап бермеу, фотосуретті оңды-солды таратпау, көпшілік отырған топтарда өзің туралы егжей-тегжейлі ақпарат бермеу керек.
Теріс ағым үгітшілері дау тудыратын тақырыппен пікірталас туғызып, елдің назарын аудартады. Содан кейін талқылауға қатысқан адамдарға жеке хабарласып, өз қатарына тартады. Олар көбінесе шын аты-жөнін жасырып, фейк-аккаунттарды қолданады. Егер бір адам сізге тым қызығушылық танытса – мұқият болыңыз дейді мамандар. Достыққа да кез келген адамды қабылдай бермеген жөн. Бөтен нөмірден, фейк-парақшадан келген хабарламаға жауап берудің керегі жоқ. Әлдебір күмәнді бейнероликті немесе мәтінді бөлісуді өтінетін адамдардың да ниеті теріс болуы мүмкін.
Қоғамдағы діни ахуалдың жақсаруына әрбір азамат үлес қоса алады, ол үшін өміріміздің бір бөлшегіне айналған желілерді тұтыну мәдениетін сақтау білу керек.
