«Цифрландыру – бұл жай сән емес, фермердің болашағы»
Қазақстан агросаласында цифрлық технологияларды белсенді түрде енгізе бастаған елдердің қатарында. Заманауи шешімдер тек есепті жеңілдетіп қана қоймай, өндірісті оңтайландырып, шығынды азайтып, өнімділікті арттыруға сеп болуда. Бұл бағытта ерекше көзге түскен шаруашылықтардың бірі – “Данекер” шаруа қожалығы. Оның басшысы Қайрат Әбішев цифрлық трансформацияның нақты пайдасы мен саланың келешегі жайлы бөлісті. Ол технологияның шаруашылықта өндірісін, ғарыштан егістіктерді бақылау арқылы не көруге болатынын және елдің агроөнеркәсіптік болашағы үшін неліктен маңызды екенін айтты.
- Цифрлық жүйені шаруашылыққа неге енгізу қажет болды?
- Бұрын фермерлеріміз барлық есеп-қисапты дәптерге жазып, мессенджерлер арқылы ақпарат алмасатын. Ол деректер кейде жоғалып кететін, ал қолмен жазылған ақпарат негізінде шешім қабылдау қиынға соғатын. Жанармай шығыны, егіс алқабының нақты көлемі туралы мәлімет болмаған соң, артық тапсырыс беріп, шығынға бататынбыз. Осы қиындықтардан кейін біз EA Group серіктесімізбен ақылдаса отырып, цифрлық есеп жүйесін енгіздік.
- Дрондардың көмегімен өсімдіктердің аурулары немесе зақымдану белгілерін ерте анықтауға бола ма?
- Ферманы басқаруға көмектесетін cropwise цифрлық платформасы енгізілді: ол нақты уақыттағы егістік жағдайын көрсетеді, қажетті жұмыстарды болжайды және болашақ егінді бағалайды.
Ақпаратты жинауға дрон технологиялары, спутниктер, GPS және геоақпараттық жүйелер (ГАЖ) көмектеседі. Мысалы, тракторларды басқару үшін GPS жүйелері қолданылады, бұл олардың қозғалысын дәл бақылауға және қайта өтуден аулақ болуға мүмкіндік береді. Бұл отын мен тыңайтқыштың артық шығынын азайтады, өйткені техника ресурстарды бір аумақты артық өңдеуге жұмсамайды.
Өрістерге ылғалдылық пен температура датчиктерін орнату топырақтың күйін нақты уақытта бақылауға мүмкіндік береді. Бұл деректер суаруды ағымдағы жағдайларға сәйкес реттеуге көмектеседі, бұл су мен энергия шығындарын азайтады және өсімдіктердің өсу жағдайларын жақсартады.
Дрондардың көмегімен өсімдіктердің аурулары немесе зақымдану белгілерін ерте анықтауға болады, бұл егінді қорғау және шығындарды азайту үшін уақтылы шаралар қабылдауға мүмкіндік береді.
- Цифрлық технологияларды енгізгеннен бері қандай өзгерістер байқадыңыз?
- Ең алдымен, шығын азайды. Мысалы, бір егістік 50 гектарға аз болып шықты – бұл тыңайтқыш пен отынға кететін шығынды үнемдеуге мүмкіндік берді. Суару мен химиялық заттарды қолдану да нақты дерекке негізделетін болды. Жалпы шығын 10-15% қысқарды. Мәселен, отын тұтыну 15% төмендеді, ал су мен электр энергиясын пайдалану кей жағдайларда 30% азайды.
IT өнімдерінің егінге қалай әсер еткенін дәл есептеу мүмкін емес, өйткені біздің ісімізде сәттілік көптеген факторларға байланысты. Ауа-райы жағдайлары, дақылдарды, сорттарды және жер учаскелерін таңдау маңызды рөл атқарады. Жүйе күрделі тізбектің элементтерінің бірі ғана. Бір нәрсе анық: олар аз жұмсай бастады және ресурстарды тиімдірек пайдалана бастады.
- IT өнімдерін енгізу үлкен инвестицияларды қажет етеді. Олар өздерін қаншалықты ақтады?
- Интеграция мен жабдық үшін 20 млн теңге төленді. Енді біз жыл сайын шамамен 2 млн теңге төлейміз: бұл жазылу құны (жылына гектарына 2 2,24 және айына бір техника бірлігіне сонша).
Инвестиция өзін ақтады. Бағдарлама тиімділікті 10-15% арттыруға көмектеседі, өйткені ол шығындарды азайтуға көмектеседі.
Датчиктерді орнатқаннан кейін олар отынға айтарлықтай аз жұмсай бастады. Оны пайдалану орта есеппен 15% - ға төмендеді. Мұндай үнемдеу шығындардың басқа баптары бойынша да байқалады: тыңайтқыштар, өсімдіктерді химиялық қорғау құралдары және электр энергиясы.
Топырақтың ылғалдылық датчиктері де маңызды рөл атқарады: қазір суару "көзбен" емес, топырақтың күйі туралы нақты мәліметтер негізінде жүзеге асырылады. Бұл суару санын азайтуға және сорғы станцияларының жұмысы үшін су мен электр энергиясын тұтынуды 10-30% - ға азайтуға мүмкіндік берді (ауа-райына байланысты).
- Цифрлық құралды енгізіп, қолдану кезінде қиындықтар болды ма?
- Жаңа құраладарды өндіріске қолданып, жұмыс істеуге мамандар қажет болды. Басты мәселе-білікті кадрлардың жетіспеушілігі. Қызметкерлерді оқытып, жаңа мамандар іздеуге тура келді. Жүйеге деректерді енгізе алатын адамдар қажет болды. Сенсорлар, әрине, ақпаратты автоматты түрде жинайды және жібереді. Алайда, жүйенің тиімді жұмыс істеуі және деректердің толық болуы үшін көбінесе ақпаратты қолмен енгізу қажет.
«Цифрландыруды қол жетімді ету үшін инфрақұрылымды жақсарту қажет»
- Қазақстандағы барлық фермерлерге цифрлық есеп енгізу қажет пе?
- Әрине. Кез келген фермер, тіпті шағын шаруашылық болса да, цифрлық есепке көшкені дұрыс. Бұл – уақыт талабы. Ірі шаруашылықтарға кешенді автоматтандыру қажет болса, шағын фермерлерге қарапайым мобильді қосымшалар жеткілікті болуы мүмкін. Ең бастысы – нақты есеп пен үнем. Ірі агрохолдингтерге кешенді шешімдер енгізу қажет – агроөнеркәсіп өсіруден бастап өнімді сатуға дейінгі процесті автоматтандыру қажет.
- Шағын фермерлік шаруашылыққа қандай сандық құралдар қолайлы?
- Егістік алқаптарын, тыңайтқыштарды, тұқымдарды және отынды тұтынуды есепке алуға арналған мобильді қосымшалар болады. Мен AgriApp, FarmLogs иFieldMargin құралдарын қолдануды ұсынар едім. Бұл құралдар дақылдарды жоспарлауға, ресурстарды бақылауға және агротехнологияның тиімділігін талдауға көмектеседі. Бұл құралдарды пайдалану оңай және фермадағы процестерді оңтайландыру үшін қажетті ақпаратты береді.
- Қазақстанда ауыл шаруашылығын цифрландыру жағдайы қалай?
- Қазақстанда фермерлерге жерді тіркеуге, егінді есепке алуға және субсидия алуға көмектесетін бірыңғай аграрлық ақпараттық жүйе (ЕААЖ) бар. Ірі шаруашылықтар дрондарды, дәл егіншілік жүйелерін және спутниктік бақылауды белсенді қолданады. Шағын және орта фермерлер үшін бұл күрделі технологиялар жиі қол жетімді емес. Нәтижесінде олар ауа-райын болжау және бағаны бақылау үшін онлайн есеп немесе мобильді қосымшалар сияқты қарапайым құралдарды пайдаланады.
Цифрландырудың қолжетімді болуы үшін инфрақұрылымды жақсарту қажет. Ауылдық жерлерде интернет мәселесін шешу керек. Екінші – фермерлерді оқыту. Үшінші – құралдарды субсидиялау. Қазір цифрлық шешімдер көп, бірақ бәріне қолжетімді емес. Егер осы мәселелер шешілсе, еліміздің ауыл шаруашылығы кем дегенде 10–15% тиімдірек жұмыс істей алар еді.
- Қорытындылай келе, цифрлық фермер болудың басты артықшылығы неде?
- Бастысы – нақты дерекке сүйене отырып шешім қабылдай аласың. Бұл – шығындарды азайтып, табысты арттырудың ең қысқа жолы. Цифрландыру – бұл жай сән емес, фермердің болашағы. Кім бірінші қимылдаса, сол ұтады.
